W tym roku przypada 80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim, największego aktu zbrojnego oporu Żydów w czasie II wojny światowej. Bohaterska walka zbrojna żydowskich organizacji bojowych getta warszawskiego z Niemcami rozpoczęła się 19 kwietnia 1943 roku o godzinie 10.00 i trwała przez trzy tygodnie do 15 maja 1943 roku.
Muzeum Miejskie „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej wraz z tysiącem szkół, bibliotek i innych instytucji kultury w całej Polsce bierze udział w akcji upamiętniającej rocznicę powstańczego zrywu Żydów, którzy chwycili za broń, a także ukrywających się 50. tysięcy Żydówek i Żydów, którzy także są bohaterami. To wspólna akcja nazwana Żonkile, którą organizuje Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Tegoroczną honorową ambasadorką akcji organizowanej przez POLIN została wybitna reporterka Hanna Krall, autorka słynnego wywiadu „Zdążyć przed Panem Bogiem”.
Akcja Żonkile nawiązuje do osoby bohatera tego wywiadu, Marka Edelmana (1919-2009), ostatniego dowódcy zrywu w warszawskim getcie i jednego z największych autorytetów moralnych naszych czasów. Edelman był współzałożycielem Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i zastępcą dowódcy powstania Mordechaja Anielewicza. Walczył również w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie ukończył medycynę i został kardiologiem. Mając niezłomne zasady, zaangażował w działalność opozycyjną. Pod pomnik Bohaterów Getta przyjeżdżał co roku, niezależnie od oficjalnych uroczystości, by oddać hołd towarzyszom broni i złożyć kwiaty. Zawsze tego dnia od anonimowej osoby dostawał bukiet żółtych kwiatów, a najczęściej były to żonkile. Stąd po raz pierwszy dziesięć lat temu pojawił się ów papierowy kwiat jako znak, że łączy nas pamięć.
W Dąbrowie Górniczej, biorąc udział w akcji Żonkile, staramy się akcentować również lokalne historie związane z wydarzeniami, które doprowadziły do likwidacji gett strzemieszyckiego i dąbrowskiego. Zaprosiliśmy młodzież dąbrowskich szkół, które zgłosiły swój akces do ogólnopolskich uroczystości, w tym m. in. Szkołę Podstawową nr 11 im. L. Waryńskiego. Ósme klasy tej szkoły, oprócz uczestnictwa w oficjalnych uroczystościach złożenia kwiatów pod pomnikiem na cmentarzu żydowskim, wezmą udział w zajęciach muzealnych z pokazem filmowym o historii żydowskiej społeczności lokalnej, a pod koniec miesiąca pojadą na wycieczkę do Warszawy, by zwiedzić Muzeum POLIN i jego stałą wystawę, poświęconą tysiącletnim dziejom Żydów w Polsce.
W Dąbrowie Górniczej 19 kwietnia, upamiętniając rocznicę wybuchu powstania w warszawskim getcie oraz martyrologię lokalnej społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej, kwiaty złożą przedstawiciele władz miejskich, muzeum oraz młodzieży dąbrowskich szkół w następujących miejscach pamięci w mieście:
- Godz. 10.00 – przy pomniku na cmentarzu żydowskim, ul. Ludowa.
- Godz. 10.30 – przy tablicy pamiątkowej poświęconej Jakubowi Kleinowi, skwer u zbiegu ulic Szpitalnej i Dąbrowskiego.
- Godz. 11.15 – przy tablicy upamiętniającej getto w Strzemieszycach Wielkich, ul. Gruszczyńskiego.
